Een kort historisch overzicht
Het Koninklijk Gesticht van Mesen is een stichting die bij patentbrieven van 30 augustus 1776 door Keizerin Maria-Theresia van Oostenrijk werd opgericht.
Aldus is zij de oudste Openbare Instelling van het land.
De abdij en het Gesticht van Mesen voor W.O. I.
Bij de oprichting werd de gewezen abdij van Mesen als vestigingsplaats toegewezen aan het Koninklijk Gesticht van Mesen. Deze abdij was opgericht in 1066. De religieuzen, voor het grootste gedeelte afkomstig uit Frankrijk, waren immers bijna allemaal naar hun land teruggekeerd. De abdij bezat heel wat onroerende goederen die zij verpachtte in de streek van Ieper en in Henegouwen (de oude gronden van de Abdij van Mesen).
De zestien dames die oorspronkelijk deel uitmaakten van de communauteit leidden een quasi monastiek leven, maar zij waren slechts gehouden door tijdelijke geloften, waarvan ook de tijdsduur beperkt was. Zij bekommerden zich uitsluitend om de opvoeding van de kinderen in de kostschool (de meisjes tot achttien jaar, de jongens tot zeven jaar).
De speelplaats te Saint-Germain-en-Laye.
Tijdens de Franse Revolutie en de daarop volgende bezetting werden, zoals blijkt uit een arrest van 19 Ventose van het jaar IX, de eigendommen van deze instelling niet genationaliseerd, maar bleven zij er het patrimonium van. De instelling heeft dus de Franse Revolutie overleefd en heeft meer dan twee eeuwen geschiedenis achter de rug zonder notoire wijzigingen in zijn bestaan of zijn werking.
De leraressen van Mesen en de kinderen die zij onder hun hoede hadden in de kostschool vluchtten naar Frankrijk bij het begin van de oorlog 1914-1918. Zij verbleven gedurende bijna vier jaar in het « Collège pour jeunes filles » te Saint-Germain-en-Laye.
Luchtfoto van het domein te Lede.
De Abdij van Mesen die tot ruïne herschapen was tijdens de Duitse inval in augustus 1914 werd na de Eerste Wereldoorlog niet heropgebouwd. Eerder dan op dezelfde plaats een internaat te bouwen, besliste de Instelling om, deels met de fondsen die zij ontving als Oorlogsschade, een domein met bestaande schoolgebouwen te kopen te Lede (bij Aalst) en er zich te vestigen. Wij schrijven op dat ogenblik 1920.
Het secretariaat te Lede.
De veralgemening van de schoolplicht en de taalwetten zorgden er voor dat het bestaan van dergelijke school, waar sedert Maria-Theresia in beide landstalen onderricht werd gegeven, voorbijgestreefd was. Een koninklijk besluit van 16 september 1969 stelde een einde aan de onderwijsobjectieven van de Instelling te Lede en gaf aan de Commissie tot beheer die het Koninklijk Gesticht van Mesen beheert, de opdracht om het domein, dat zijn nut verloren had voor de verwezenlijking van de sociale opdracht van de Instelling, te verkopen.
Dit koninklijk besluit bepaalt dat de onroerende goederen te Lede moeten verkocht worden. Maar het bepaalt eveneens uitdrukkelijk dat de opbrengst van deze verkoop moet gebruikt worden:
« … ten behoeve van de wettelijke begunstigden door zijn Stichteres beoogd…».
Na diverse wetenswaardigheden kon in 1999 de verkoop van het domein van 8 hectaren in het centrum van Lede aan de gemeente gerealiseerd worden.
De sociale zetel van het Koninklijk Gesticht van Mesen werd dan overgebracht van uit de Vlaamse regio naar de federale hoofdstad aan de Louizalaan 363 bus 3 te 1050 Brussel.
Opdracht en werking
Zoals gewenst door haar Stichteres worden de inkomsten van de Instelling bestemd voor hulp, onder de vorm van dotaties, aan de begunstigden zoals bepaald in artikel 18 van het Algemeen Reglement van het Koninklijk Gesticht van Mesen (koninklijk besluit van 14 juli 1970, gewijzigd bij koninklijke besluiten van 20 juli 1972, 12 september 1997 en 20 januari 2000) :
« families, weduwen en wezen van niet gegoede militairen die in dienst stierven, invalide of ziek werden of onbekwaam op normale wijze te voorzien in het onderhoud en de opvoeding van hun kinderen . »
De hulp wordt veelal verstrekt onder vorm van studiebeurzen of financiële hulp om materiële problemen te verhelpen die een impact hebben op de opvoeding van de kinderen.
Aldus konden tientallen kinderen hun studies, die ze vermoedelijk bij gebrek aan financiële middelen zonder deze hulp waarschijnlijk nooit hadden kunnen doen, voortzetten en vaak met succes beëindigen. Zij worden voor het grootste gedeelte weerhouden na het voorbereidend werk dat verricht wordt door het Koninklijk Gesticht van Mesen in samenwerking met de Sociale Dienst van de Krijgsmacht, alsook heel wat O.C.M.W.’s en schuldbemiddelaars.
Dank zij de onafhankelijkheid ten aanzien van de administratieve verplichtingen van andere ministeriële organismen waarvan het Koninklijk Gesticht van Mesen geniet, laat deze interactieve methode toe heel snel sommige moeilijke situaties op te lossen waarin de rechthebbenden zich bevinden, om aldus eventueel een brug te slaan naar de sociale ondersteuning die door de gebruikelijke procedures voorzien is.
Wij vermelden hierbij dat op het specifiek vlak van de studiekosten, het Koninklijk Gesticht van Mesen het bedrag van de dotaties heeft aangepast aan de reële kosten die vermeld staan in een studie die gepubliceerd werd door verschillende Belgische universiteiten.
Patrimonium
In West-Vlaanderen en Henegouwen: hoeven en landerijen.
Te Brussel : burelen.
Een waardeportefeuille samengesteld volgens het koninklijk besluit van 15 juli 1997.
Directie van de Instelling
De instelling wordt ten vrijwillige titel bestuurd door een Commissie tot beheer die zeven, door de Koning benoemde leden telt.
Zij is belast met het beheer van de onroerende en roerende goederen van de Instelling. Eenmaal per jaar, in de loop van de maand december, bepaalt zij de dotaties die aan de begunstigden toegekend worden.
Administratie
De administratie wordt verzekerd door een secretaris-ontvanger Naast de uitvoering van de administratieve taken staat hij voor de regelmatige contacten met de bevoegdes sociale diensten, het dagelijks beheer van het patrimonium, het berekenen van de voorstellen van dotaties en voor het uitvoeren van elke beslissing die door de Commissie tot beheer genomen wordt.
Begroting en Financies
Als onafhankelijke Openbare Instelling hangt de Instelling van geen enkel departement af, noch ontvangt zij enige subsidiëring. De financiering van de studiebeurzen komt voort uit het beheer van het patrimonium.
Voor de controle van haar rekeningen hangt zij, na het nazicht door een bedrijfsrevisor, rechtstreeks af van het Rekenhof.